Każdy pracodawca ma prawo zatrudniać osoby poniżej 18. roku życia, nazywane pracownikami młodocianymi. Decydując się na taki krok, trzeba jednak przestrzegać pewnych przepisów, które różnią się od tych związanych z zatrudnianiem dorosłych. Sprawdź, czy znasz te zasady!
Zatrudnianie dzieci i młodzieży – kiedy to możliwe?
Pracownika, który ukończył 15. rok życia, ale nie ma jeszcze 18 lat, nazywa się pracownikiem młodocianym. Pracodawcy mają prawo zatrudnić młodocianych, którzy ukończyli minimum ośmioletnią szkołę podstawową i którzy nie posiadają zdrowotnych przeciwwskazań do wykonywania danej pracy. Jeśli kandydat zyskał pełnoletniość w trakcie nauki
w szkole podstawowej, może zostać zatrudniony na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym ukończył tę naukę. Niekiedy możliwe jest też zlecenie wykonania pracy lub innych zajęć zarobkowych dzieciom, które nie ukończyły jeszcze 16. roku życia. Są to wówczas czynności związane z działalnością:
- artystyczną;
- sportową;
- kulturalną;
- reklamową.
Co ważne, w Polsce nie można zatrudniać pracowników młodocianych przy tzw. pracach wzbronionych – z wyjątkiem osób powyżej 16 lat, którym taka praca jest potrzebna do przygotowania zawodowego.
Przygotowanie zawodowe
Młodociany pracownik przed 15. rokiem życia, który nie ukończył ośmioletniej szkoły podstawowej, może zostać zatrudniony tylko w ramach przygotowania zawodowego. Mówimy wówczas o przyuczeniu do wykonywania określonej pracy. Osoba przed 15. rokiem życia, która ukończyła już ośmioletnią szkołę podstawową, może być z kolei zatrudniona w celu przygotowania zawodowego w formie nauki zawodu. W takim przypadku wymagana jest zgoda prawnego opiekuna bądź ustawowego przedstawiciela oraz pozytywna opinia poradni psychologiczno-pedagogicznej.
Prace lekkie
Młodocianych pracowników, którzy ukończyli ośmioletnią szkołą podstawową, lecz nie mają jeszcze 15 lat, można zatrudnić na zasadach określonych dla młodocianych w roku kalendarzowym, w którym kończą 15 lat, na podstawie umów o wykonywanie prac lekkich.
Warunki pracy, jakie należy zapewnić młodocianemu pracownikowi
Decydując się na zatrudnienie osoby poniżej 18. roku życia, pracodawca powinien zagwarantować jej opiekę umożliwiającą przystosowanie się do wykonywania pracy. Jeszcze przed jej rozpoczęciem młodociany pracownik musi zostać skierowany na wstępne badania lekarskie, a w trakcie zatrudnienia – na badania okresowe i kontrolne. Przełożony ma również obowiązek prowadzenia ewidencji młodocianych pracowników i zawarcia z nimi umowy. W przypadku przygotowania zawodowego powinna być to umowa o pracę na czas nieokreślony. Wyjątek stanowią prace lekkie, które mają najczęściej charakter terminowy. Co istotne, niepełnoletni pracownik zatrudniony na podstawie UoP podlega ubezpieczeniom dokładnie na takich zasadach jak pozostali zatrudnieni.
Czas pracy
Osoby, które nie ukończyły 18 lat, nie mogą pracować dłużej niż 8 godzin na dobę (lub 6 godzin w odniesieniu do pracowników poniżej 16. roku życia). W godziny pracy wlicza się także czas nauki, nawet jeżeli wcale nie odbywa się ona w godzinach wykonywania pracy. Jeśli młodociany pracownik pracuje dłużej niż 4,5 godziny, przysługuje mu prawo do ciągłej 30-minutowej przerwy wliczonej w czas pracy. Co więcej, odpoczynek dobowy musi wynosić minimum 14 godzin, a niepełnoletni pracownik nie może pracować w godzinach nadliczbowych ani w nocy. W każdym tygodniu ma on też prawo do 48 godzin trwającego nieprzerwanie odpoczynku obejmującego niedzielę.
Urlop wypoczynkowy
Po sześciu miesiącach pracy pracownik poniżej 18. roku życia zyskuje prawo do 12 wolnych dni roboczych. Po upływie roku przysługuje mu z kolei 26 dni urlopu wypoczynkowego. Jeżeli prawo do urlopu miał on jeszcze przed ukończeniem 18 lat, a ukończył je w danym roku, może skorzystać z 20 dni wolnych. Co więcej, pracodawca ma obowiązek udzielić takim pracownikom dni wolnych w okresie szkolnych ferii.
Wynagrodzenie pracowników poniżej 18. roku życia
Młodocianym pracownikom w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane procentowo do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale. Od czerwca 2024 roku wynosi ono:
- 651,79 zł w 1. roku nauki;
- 733,26 zł w 2. roku nauki;
- 814,74 zł w 3. roku nauki.
Pracownicy poniżej 18. roku życia odbywający przyuczenie do wykonywania określonej pracy otrzymują z kolei nie mniej niż 7% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w poprzednim kwartale. Obecnie jest to 570,32 zł za miesiąc pracy.