Osoby zatrudnione na podstawie umowy o pracę mają zapewnioną ochronę przed zwolnieniem. W niektórych sytuacjach może ona jednak zostać wyłączona. Co każdy pracownik powinien wiedzieć o ochronie przed wypowiedzeniem umowy?
Na czym polega ochrona pracownika przed zwolnieniem?
W związku ochroną pracownika przed zwolnieniem pracodawca nie może bez konkretnego powodu wypowiedzieć zatrudnionemu umowy. Stopień tej ochrony uzależniony jest m.in. od aktualnej sytuacji, występujących okoliczności oraz samego rodzaju umowy. Chronione są przede wszystkim osoby zatrudnione na czas nieokreślony. W niektórych przypadkach ochrona może zostać uchylona.
Kiedy pracodawca nie może rozwiązać umowy z zatrudnionym?
Zgodnie z Kodeksem pracy pracodawca nie ma prawa zwolnić pracownika w kilku konkretnych okolicznościach. To przede wszystkim sytuacja, w której zatrudniony przebywa na urlopie lub jest nieobecny w pracy z innych usprawiedliwionych powodów – o ile tylko okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia jeszcze nie minął. Zwolniona nie może zostać także pracownica w ciąży bądź przebywająca na urlopie macierzyńskim. Wyjątek stanowi sytuacja, w której rozwiązanie umowy wynikałoby z jej winy lub byłaby ona zatrudniona na miesięczny okres próbny. Pracodawca nie może wypowiedzieć umowy również osobie, która za 4 lata – lub krócej – osiągnie wiek emerytalny, jeśli tylko przysługuje jej prawo uzyskania tej emerytury. Chronieni przed zwolnieniem są również członkowie rady pracowniczej – w okresie, w którym trwa jej kadencja i rok później, społeczni inspektorzy pracy – w trakcie trwania mandatu i rok po jego wygaśnięciu, członkowie zarządu i zakładowej organizacji związkowej czy małżonkowie żołnierzy, którzy odbywają akurat obowiązkową zasadniczą służbę wojskową. Pracodawca nie ma prawa rozwiązać umowy także z osobami, które powołano do zasadniczej bądź terytorialnej służby wojskowej, mimo że nie są zawodowymi żołnierzami. Mogą one zostać zwolnione wyłącznie wtedy, gdy są zatrudnione na okres próbny lub na czas określony krótszy niż rok, a ponadto – w przypadku ogłoszenia likwidacji miejsca pracy, upadłości lub gdy wypowiedzenie umowy wynika z winy pracownika. Ochrona przed zwolnieniem obejmuje także młodocianych, którzy wypełniają określone w umowie obowiązki – o ile nie są wobec nich stosowane środki wychowawcze i jeżeli firma nie ogłosiła upadłości, reorganizacji lub likwidacji.
Uchylenie ochrony przed zwolnieniem
Istnieją pewne sytuacje, w których ochrona przed zwolnieniem pracownika może zostać uchylona. Jedną z nich jest likwidacja miejsca pracy bądź ogłoszenie upadłości pracodawcy. Podobnie, ochrona nie obowiązuje, kiedy obie strony podpisały porozumienie o rozwiązaniu umowy o pracę. Zabezpieczenie przed zwolnieniem uchylane jest także wówczas, gdy istnieją powody do zwolnienia dyscyplinarnego – np. jeżeli pracownik naruszy podstawowe obowiązki lub z własnej winy straci uprawnienia do wykonywania zawodu. Uchylenie ochrony przed zwolnieniem powoduje również sytuacja, w której pracownik jest niezdolny do pracy przez okres dłuższy niż 3 miesiące – o ile był on zatrudniony w danej firmie krócej niż pół roku. Ochrona nie obowiązuje też w przypadku, gdy ma miejsce zwolnienie grupowe osób nieobecnych w pracy z racji urlopu lub innych usprawiedliwionych powodów, jeśli okres uprawniający do rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia nie minął.