Co do zasady niedziele i święta powinny być dniami wolnymi od pracy – to czas na odpoczynek od obowiązków zawodowych. Przepisy związane z pracą w te dni określa szczegółowo Kodeks pracy.
Dni wolne od pracy przewidziane przez ustawę
Praca w niedzielę i święta to praca, którą pracownik wykonuje między godziną 6:00 w jednym dniu a godziną 6:00 w dniu kolejnym. Niekiedy to pracodawcy ustalają inne godziny – zwłaszcza w przypadku pracy na zmiany. Informacje na ten temat znajdują się wtedy w wewnętrznym regulaminie miejsca pracy. Według Kodeksu pracy dniami wolnymi od pracy są niedziele i święta określone w Ustawie z dnia z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy. To kilkanaście dni w ciągu roku, w których nie należy wykonywać obowiązków zawodowych:
- 1 stycznia – Nowy Rok;
- 6 stycznia – Święto Trzech Króli;
- Wielkanoc – pierwszy i drugi dzień;
- 1 maja – Święto Pracy;
- 3 maja – Święto Konstytucji Trzeciego Maja;
- Zielone Świątki;
- Boże Ciało;
- 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny/Święto Wojska Polskiego;
- 1 listopada – Wszystkich Świętych;
- 11 listopada – Święto Niepodległości;
- 25 i 26 grudnia – pierwszy i drugi dzień Bożego Narodzenia.
Kiedy praca w niedziele i święta jest dopuszczalna?
W niektórych przypadkach wykonywanie obowiązków zawodowych w święta lub niedziele jest dopuszczalne – konkretne wyjątki szczegółowo określa art. 15110 Kodeksu pracy. Dotyczy to m.in. pracy związanej z transportem i komunikacją, ochroną lub pilnowaniem mienia czy użytecznością społeczną i codziennymi potrzebami ludności – m.in. w branży gastronomii, hotelarstwa, turystyki czy kultury. Praca w niedziele i święta może być wykonywana także:
- w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii;
- w zakładowych strażach pożarnych i w zakładowych służbach ratowniczych;
- w ruchu ciągłym (ze względu na technologię produkcji niektóre czynności muszą być kontynuowane przez 24 h);
- przy pracy zmianowej;
- w stosunku do pracowników zatrudnionych w systemie czasu pracy, w którym praca jest świadczona tylko w piątki, soboty, niedziele oraz święta;
- przy niezbędnych remontach;
- w rolnictwie i hodowli.
Co więcej, obecnie obowiązują też przepisy ustawy o ograniczeniu handlu w niedziele i święta oraz niektóre inne dni. W 2025 roku handel jest dozwolony wyłącznie 26 stycznia, 13 kwietnia, 27 kwietnia, 29 czerwca, 31 sierpnia, 14 grudnia i 21 grudnia.
Praca w niedziele i święta – wynagrodzenie oraz rekompensata
Praca w dzień ustawowo wolny daje pracownikowi prawo do odebrania dnia wolnego – nawet jeżeli wykonywał on swoją pracę przez dwie godziny. W przypadku pracy w niedzielę pracodawca jest zobowiązany zapewnić osobie zatrudnionej dzień wolny w ciągu:
- sześciu dni poprzedzających pracującą niedzielę;
- następnych sześciu dni po pracującej niedzieli;
- do końca okresu rozliczeniowego.
Jeżeli święto przypada na inny dzień tygodnia, pracownikowi przysługuje z kolei prawo do dnia wolnego do wykorzystania do końca okresu rozliczeniowego. Co więcej, za pracę w niedzielę lub święto otrzymuje on też standardowe wynagrodzenie – takie jak w pozostałe dni pracujące. Jeśli natomiast pracodawca nie przyzna danej osobie dnia wolnego za pracę w dzień świąteczny, ma obowiązek wypłacić mu podwójną stawkę za każdą przepracowaną godzinę.
Praca w święta w godzinach nadliczbowych
Jeżeli pracownik wykonuje w niedzielę bądź święto nadgodziny, może otrzymać dodatkowe świadczenie pieniężne. W sytuacji, gdy święto przypada na dzień roboczy – w związku z indywidualnym grafikiem i rozkładem firmy – do każdej przepracowanej godziny dolicza się dodatkowe 50% stawki. Jeśli natomiast niedziela lub święto nie pokrywa się ze standardowym dniem pracy wynikającym z grafiku, pracodawca wypłaca zatrudnionemu dodatek w postaci 100% wynagrodzenia za każdą nadgodzinę.