Spór zbiorowy to sytuacja konfliktowa, która może mieć miejsce niemal w każdym zakładzie pracy. Jego dokładną definicję znajdziemy w ustawie z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych. Czym zatem on jest, w jaki sposób przebiega i co może być jego przedmiotem?
Co to jest spór zbiorowy i czego dotyczy?
Spór zbiorowy to nic innego, jak spór o interesy oraz prawa. Wystąpienie zrzeszonych pracowników przeciwko pracodawcy może dotyczyć m.in. warunków pracy, wolności i praw, płacy bądź świadczeń. Spór zbiorowy w danym miejscu pracy rozpoczyna się w dniu wystąpienia do pracodawcy z żądaniami. Może się ono odbyć zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej – nie ma określonych zasad, mówiących o rodzaju wystąpienia. Spór zbiorowy musi zostać rozwiązany w trybie, jaki określono w ustawie z dnia 23 maja 1991 roku o rozwiązywaniu sporów zbiorowych.
Strony sporu zbiorowego
Stronami sporu zbiorowego są zawsze pracodawca oraz pracownicy bądź inne osoby zrzeszające się w związkach zawodowych. Nie należy zatem mylić go ze sporem indywidualnym, który dotyczy przełożonego oraz jednej z zatrudnionych osób. Co istotne, pracodawca nie ma obowiązku brać bezpośredniego udziału w sporze. Może reprezentować go m.in. organizacja pracodawców. Sytuacja wygląda podobnie w przypadku pracowników, w których imieniu mogą wypowiadać się związki zawodowe.
Zakres sporu zbiorowego
Jeżeli przedmiotem sporu zbiorowego są warunki pracy, zazwyczaj chodzi o zasady bezpieczeństwa w zakładzie pracy, czas wykonywanej pracy czy przysługujące pracownikom urlopy. Jeśli z kolei przedmiot sporu to płaca, problem najczęściej dotyczy wysokości wynagrodzeń oraz innych dodatków pracowniczych, np. odpraw lub premii. Kiedy spór dotyczy świadczeń socjalnych, mowa m.in. o świadczeniach na wypoczynek, pomoc materialną czy działalność kulturalno-oświatową. W przypadku sporu dotyczącego praw oraz wolności pracowników, często chodzi o możliwość zrzeszania się i tworzenia związków zawodowych.
Spór zbiorowy – rodzaje
Wyróżniamy dwa rodzaje sporów zbiorowych – zakładowy oraz wielozakładowy. Pierwszy z nich związany jest z jednym pracodawcą. Spór zbiorowy zakładowy ma z kolei miejsce w sytuacji, w której jedną ze stron jest kilku pracodawców. Sposób oraz tryb prowadzenia sporu zależy w dużej mierze właśnie od jego typu.
Procedura sporu zbiorowego
Spór zbiorowy, dotyczący interesów większej grupy pracowników, zawsze jest stanem nadzwyczajnym. Rozpoczyna się on w danym miejscu pracy od rokowania sporu, po którym mają miejsce mediacje. Kolejne jego etapy to arbitraż oraz strajk. Najczęściej pracownicy strajkują poprzez zbiorową nieobecność w pracy. Strajk jest jednak legalny tylko wtedy, kiedy doszło do rokowania oraz mediacji. Ostatni krok sporu to tzw. środek ostateczny. Związek zawodowy używa go, aby rozwiązać spór zbiorowy, jeżeli nie doszło do porozumienia. Wymienione etapy odróżniają spór zbiorowy od sporu indywidualnego, który rozstrzygany jest na drodze sądowej bądź na drodze postępowania pojednawczego.