Zawieranie umów wiąże się czasem z częściowym opłaceniem usług lub towarów jeszcze przed ich wykonaniem lub dostarczeniem. Ma to stanowić potwierdzenie transakcji oraz swego rodzaju częściowe finansowe zabezpieczenie dostawcy. Takie częściowe opłacenie może mieć charakter zaliczki, zadatku lub przedpłaty. Warto wiedzieć, czym różnią się one między sobą, ponieważ każde z nich ma nieco inny charakter i niesie ze sobą odmienne skutki prawne.

Przedpłata

Przedpłata to kwota zapłacona dostawcy lub usługodawcy po zawarciu umowy, ale przed sfinalizowaniem transakcji. Zawsze stanowi ona część umówionej kwoty. Jej zadaniem jest potwierdzenie ustaleń oraz zagwarantowanie zakupu w określonym terminie. Przedpłata zawsze stanowi część kwoty głównej. Oznacza to, że po sfinalizowaniu transakcji do zapłaty pozostaje kwota pomniejszona o uiszczoną wcześniej przedpłatę. Takie rozwiązanie może przyjąć charakter zaliczki lub zadatku. To, którą z tych form będzie, zależy od woli i decyzji stron umowy. Ważne jednak, by w zawieranej umowie tę decyzję zamieścić.

Zaliczka

Kwestie zaliczki nie są jednoznacznie określone w przepisach. Wczytując się jednak w odpowiednie dokumenty można znaleźć informacje, które precyzują, czym jest zaliczka i jakie skutki pociąga jej zapłacenie. Zapłacenie zaliczki to niejako wpłata należności na poczet przyszłej usługi lub zakupu towaru. To część ceny. Można też powiedzieć, że jest to jakby pierwsza rata opłaty. Jednak, w przypadku niedotrzymania warunków umowy przez drugą stronę, zaliczka podlega całkowitemu zwrotowi. Jest to przedpłata za towar lub usługę, ale jeżeli kontrahent nie otrzyma towaru lub usługa nie zostanie wykonana, trzeba mu tę zaliczkę zwrócić. Nie ma też znaczenia, czy umowę zrywa biorący zaliczkę, czy otrzymujący. W obydwu sytuacjach podlega ona obowiązkowemu zwróceniu. Jest to jej najważniejsza i zasadnicza cecha. Zaliczka nie stanowi zabezpieczenia umowy. Jej wysokość i termin wpłaty strony ustalają indywidualnie i nie ma co do tego żadnych odgórnych regulacji prawnych.

Zadatek

Przepisy prawne zupełnie inaczej regulują sprawę zadatku. Przede wszystkim należy go jasno i jednoznacznie zawrzeć w umowie. Jego wysokość powinna być precyzyjnie ustalona w umowie, a przepisy określają, że wpłacenie zadatku powinno nastąpić w momencie jej zawierania. Przepisy regulują również okoliczności dalszego funkcjonowania zadatku. Jeżeli umowa zostaje rozwiązana za porozumieniem stron, wówczas wszystkie częściowe świadczenia wykonane wobec siebie podlegają zwróceniu, w tym również zadatek. Jeżeli umowa zostanie w całości zrealizowana i strony będą rozliczały jej dalsze etapy, wówczas zadatek zostaje wliczony na poczet ceny. Oznacza to, że strona jest zobligowana do zapłacenia kwoty, którą uzyskuje się po odliczeniu zadatku od ceny całkowitej. Umowa może też być rozwiązana przez jedną ze stron. Jeżeli jest to strona dająca zadatek, to przepada on na rzecz strony biorącej. Jeżeli umowę zrywa strona biorąca zadatek, to strona dająca może zwrócić się z żądaniem zwrotu zadatku i to w podwójnej wysokości.

Z powyższych analiz widać jednoznacznie, że instytucje zadatku i zaliczki różnią się między sobą i to bardzo istotnie. Każda z tych przedpłat niesie ze sobą zupełnie inne skutki prawne i wywołuje zupełnie inne efekty. W przypadku zaś rozwiązania umowy, niezależnie od tego, z czyjej inicjatywy to rozwiązanie następuje, obydwu stron czy też jednej z nich, zaliczka i zadatek podlegają zupełnie innym regulacjom. W niektórych okolicznościach podlegają zwrotowi, w innych nie. Prowadząc działalność należy zapoznać się z regulacjami prawnymi w zakresie różnorodnych rodzajów przedpłat, ponieważ jest to niezbędne do zawierania umów zgodnie z prawem i obowiązującymi przepisami. W przeciwnym razie można nieświadomie doprowadzić do zawarcia umowy, w której występują klauzule niedozwolone, a to jest podstawą do podważenia zasadności całej umowy.