Zasady powstania obowiązku podatkowego, czyli czy już muszę płacić podatek?
Jak wynika z uzasadnienia do zmian ustawy o podatku od towarów i usług podstawą ich wprowadzenia jest unijna dyrektywa 2006/112/WE oraz dążenie do uproszczenia i uporządkowania regulacji obowiązujących do końca 2013 roku.
Ustawodawca nie modyfikował zapisów art.19 lecz go uchylił i wprowadził nowy art.19a, zawierający odmienne regulacje dotyczące momentu powstawania obowiązku podatkowego.
Aby zobrazować istotę zmian należy nawiązać do poprzedniego stanu prawnego, w którym to w dużym uproszczeniu (pomijając liczne wyjątki) powstanie obowiązku podatkowego powiązane było z datą wystawienia faktury (gdy czynności powinny być potwierdzone fakturą) lub z datą wydania towaru lub wykonania usługi. W przypadkach obligujących do wystawienia faktury, podatnik miał obowiązek ją wystawić nie później niż siódmego dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Tym samym, od czynności wykonanych w ostatnich dniach okresu rozliczeniowego (miesiąca lub kwartału), a udokumentowanych fakturą wystawioną z zachowaniem siedmiodniowego terminu, (ale już w kolejnym okresie podatkowym) następowało czasowe przesunięcie rozliczenia podatku należnego.
Z początkiem roku 2014, według ogólnej zasady, powstanie obowiązku podatkowego jest zupełnie oderwane od czynności „fizycznego” wystawienia faktury czyli sporządzenia dokumentu w formie papierowej lub elektronicznej (likwidacja zasady „plus siedem dni”). Oczywiście nadal pozostały dziedziny działalności gospodarczej, w których zastosowanie znajdą szczególne regulacje (między innymi budownictwo, telekomunikacja) dotyczące powstania obowiązku podatkowego, ale katalog wyjątków jest zdecydowanie mniejszy. Wprowadzony nowy art.19 a ust.1 zawiera generalną zasadę: obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi.
W konsekwencji zmian, które wyeliminowały możliwość „przesuwania” terminu powstawania obowiązku podatkowego u podatników rozliczających się w okresach miesięcznych i korzystających z tego rozwiązania w stosunku do dostaw z końca 2013 r., nastąpi jednorazowa kumulacja podatku VAT z grudnia 2013 roku (według daty wystawienia faktury) oraz stycznia 2014 roku (według daty dostawy lub wykonania usługi).
Zjawisko kumulacji będzie miało również miejsce w branżach objętych do 31 grudnia 2013 roku szczególnymi zasadami ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego, które z dniem 1 stycznia 2014 roku podlegają już ogólnej regulacji. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku firm transportowych, które w poprzednim stanie prawnym ustalały obowiązek w podatku VAT na szczególnych zasadach, z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż do 30 dnia od wykonania usługi, a obecnie podlegają ogólnej regulacji. Może to narazić wskazanych przedsiębiorców na utratę płynności finansowej z dwóch powodów. Po pierwsze, opłacając podatek w okresach miesięcznych ( za styczeń 2014 roku do 25 lutego 2014 r.) zobowiązani oni będą zapłacić podatek VAT za usługi wykonane w grudniu 2013 r. (na starych zasadach) oraz wykonane w styczniu 2014 r. (według nowych regulacji). Po drugie, w kolejnych miesiącach zdecydowanie wcześniej i niezależnie od daty otrzymania płatności za usługę, powstawał będzie obowiązek podatkowy. Podobne problemy mogą pojawić się również w branży spedycyjnej, a także deweloperskiej.
Bez zmian natomiast pozostaje obowiązek podatkowy w odniesieniu do otrzymanych przez podatnika zaliczek, zadatków, przedpłat itp. Tak jak dotychczas, powstaje on z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty przed wydaniem towaru lub wykonaniem określonej usługi .
Warto podkreślić, że moment powstania obowiązku podatkowego ma również ogromne znaczenie dla nabywcy towarów lub usług, będącego czynnym podatnikiem podatku VAT i chcącego skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego. Prawo to jest skorelowane z wykazaniem podatku należnego przez sprzedawcę towaru lub usługi i nakłada na nabywcę obowiązek znajomości zasad powstawania obowiązku podatkowego u kontrahenta – co stanowi pierwszy warunek odliczenia podatku naliczonego. Drugim warunkiem jest posiadanie faktury dokumentującej dokonaną transakcję, a warto dodać, że według nowej ogólnej zasady – na jej wystawienie sprzedawca towaru lub usługi ma teraz czas do piętnastego dnia miesiąca następującego po miesiącu wydania towaru lub wykonania usługi.
W niniejszym artykule ukazano tylko ogólny zarys zmian. W kolejnych materiałach zostaną omówione szczegółowe regulacje.