Zawierane umowy zwykle służą zabezpieczeniu interesów wszystkich zaangażowanych w umowę stron. Każda bowiem jest obłożona jakimiś obowiązkami i każda ze stron ma jakieś prawa. Dzięki temu, w dążeniu do celu określonego w umowie (transakcja lub współpraca) obydwie strony są zabezpieczone i równe wobec prawa. Czasem jednak z tą równością bywa różnie, a to z powodu zawierania w umowach klauzul, które nigdy się w tych umowach nie powinny znajdować.

Kiedy zapisy w umowie można uznać za niedozwolone

Nie ma jednoznacznych wytycznych, które wskazywałyby na to, że jakiś zapis jest niedozwolony. Niektóre opracowania prawne rzeczywiście prezentują listę klauzul niedozwolonych, ale nie jest ona wyczerpana. W tego rodzaju zestawieniach zazwyczaj znajdują się po prostu te zapisy, które są najczęstsze. W pozostałych przypadkach, które nie są już tak często stosowane, o tym czy klauzula należy do tych niedozwolonych, czy nie decyduje sąd.

Każda strona zawieranej umowy może wystąpić do sądu o uznanie klauzuli za niedozwoloną. Wszystkie zapisy zawarte w umowie, które naruszają prawa jednej ze stron w jej odczuciu mogą zostać podważone. Zanim sąd wyda odpowiednie postanowienie musi się jednak z kwestionowanym zapisem zapoznać. Są bowiem pewne przesłanki, podstawy, które pozwalają uznać dany zapis za naruszający zasadę równości wobec prawa, a przez to należy do klauzul niedozwolonych.

I tak, zapis w umowie może zostać zakwestionowany przez sąd, jeżeli nie został uzgodniony ze stroną umowy, a jedynie jej odgórnie narzucony, zaprezentowany w nienegocjowanym wzorcu umowy.

Drugim takim mocnym argumentem będzie uprawnienie jednej ze stron do dokonania jednostronnych zmian w umowie, bez podania przyczyny, która również powinna zostać w umowie zawarta.

I trzeci element, który mówi, że zapis może zyskać status klauzuli niedozwolonej. Mianowicie, za takie uważa się zapisy, które pozwalają na stwierdzenie zgodności świadczenia z umową tylko jednej stronie, druga tej zgodności nie może zatwierdzić lub podważyć.

Na podstawie powyższych wytycznych widać wyraźnie, że takie zapisy dają znacznie większe możliwości i znacznie większy zakres władzy jednej stronie, a to eliminuje zasadę równości. Druga strona bowiem pozostaje jedynie w możliwości dostosowania się do pierwszej.

Stosowanie klauzul niedozwolonych

Korporacje, firmy i duzi przedsiębiorcy bardzo często decydują się na stosowanie klauzul niedozwolonych w proponowanych przez siebie umowach. Wzory tych umów tworzone są przez doświadczonych prawników, a często całe działy prawne i mają za zadanie chronić interesy mocodawców. Tym bardziej, że w społeczeństwie jest bardzo niska świadomość prawna i mało kto wie, że nawet podpisanie umowy, ale takiej która nie jest korzystna, nie zawsze obliguje do jej wykonania.

Tak jak zostało to wspomniane wyżej, klauzulą niedozwoloną jest zapis narzucony stronie. To, że umowa została podpisana, nie oznacza że jej warunki zostały uzgodnione. Oznacza to wyłącznie tyle, że jedna ze stron przyjęła to, co zostało jej narzucone. Jeżeli jednak z jakiegoś powodu strona ta poczuła się nieuczciwie potraktowana, ma pełne prawo do podważenia narzuconego zapisu. Jeżeli strona narzucająca nie zechce zmienić zapisu sprawę można z powodzeniem wnieść do sądu i jest duże prawdopodobieństwo, że będzie ona wygrana.

Ponieważ duże przedsiębiorstwa często stosują tego rodzaju rozwiązania należy się na nie wyczulić i czytać dokładnie wszystkie podsuwane do podpisania dokumenty. Nie ma też podstaw, by zgadzać się na narzucone wzorce umów, ponieważ są to szablony uwzględniające interesy jednej ze stron. Za każdym razem trzeba po prostu pamiętać o ostrożności i czujności. Tych nigdy za wiele.

Podsumowując, stosowanie klauzul niedozwolonych jest praktykowane, ponieważ nie podlega żadnym karom. Dopóki strona zawieranej umowy nie zakwestionuje jakiegoś zapisu, prawdopodobnie będzie on po prostu bez dyskusyjnie przestrzegany.