Pracownik, który wykonuje swoje obowiązki w dni świąteczne i niedziele, ma prawo do otrzymania tzw. rekompensaty. Przepisy związane z pracą w dni wolne ustawowo określa Kodeks pracy. Jakie są więc zasady rozliczania pracy w te szczególne dni roku?
Dni wolne od pracy przewidziane przez ustawę
Pracą w niedzielę lub święta nazywa się pracę, która jest wykonywana między godziną 6:00 w jednym dniu a godziną 6:00 w dniu następnym. Zdarza się, że to pracodawcy ustalają inne godziny, szczególnie w przypadku pracy zmianowej – konkretne informacje na ich temat widnieją wówczas w wewnętrznym regulaminie danego miejsca pracy. Ustawa z dnia 18 stycznia 1951 r. o dniach wolnych od pracy przewiduje konkretne dni w ciągu roku, w których pracownicy nie powinni wykonywać zawodowych obowiązków. Niedziela oraz święta powinny być dla nich dniami odpoczynku. Wśród dni ustawowo wolnych od pracy wymienia się:
- 1 stycznia – Nowy Rok;
- 6 stycznia – Święto Trzech Króli;
- Wielkanoc – pierwszy i drugi dzień;
- 1 maja – Święto Pracy;
- 3 maja – Święto Konstytucji Trzeciego Maja;
- Zielone Świątki;
- Boże Ciało;
- 15 sierpnia – Wniebowzięcie Najświętszej Maryi Panny/Święto Wojska Polskiego;
- 1 listopada – Wszystkich Świętych;
- 11 listopada – Święto Niepodległości;
- 25 i 26 grudnia – pierwszy i drugi dzień Bożego Narodzenia.
Kiedy praca w niedziele i święta jest dopuszczalna?
Istnieją pewne wyjątki, w których prawo dopuszcza wykonywanie obowiązków zawodowych w święta lub niedziele. Mowa m.in. o pracy:
- w transporcie i komunikacji;
- przy pilnowaniu mienia lub ochronie;
- w branżach związanych z użytecznością społeczną, takich jak turystyka, kultura, hotelarstwo, gastronomia czy opieka zdrowotna.
Przepisy uwzględniają również pracę na tzw. zmiany. Wyjątek stanowi ponadto praca w zakładach w ruchu ciągłym – niektóre czynności muszą być bowiem kontynuowane przez 24 godziny na dobę ze względu na technologię produkcji. Inny przykład to prowadzenie akcji ratowniczej, mającej na celu ochronę życia lub zdrowia – w tym przypadku praca może, a nawet musi być wykonywana bez względu na dzień.
Praca w niedziele i święta – wynagrodzenie oraz rekompensata
Praca w dzień ustawowo wolny uprawnia do otrzymania dnia wolnego – nawet jeśli były to dwie lub trzy godziny pracy. Jeżeli pracownik wykonuje obowiązki zawodowe w niedzielę, pracodawca ma obowiązek zapewnić mu dzień wolny w ciągu:
- kolejnych sześciu dni;
- sześciu poprzedzających dni;
- do końca okresu rozliczeniowego.
Jeśli natomiast święto przypada na inny dzień tygodnia niż niedziela, pracownik ma prawo do dnia wolnego, który należy wykorzystać do końca okresu rozliczeniowego. Oprócz dnia wolnego za pracę w niedziele lub święta osoba zatrudniona otrzymuje również standardowe wynagrodzenie, takie jak w inne dni pracujące (od poniedziałku do piątku). W przypadku, gdy pracownik nie otrzyma dnia wolnego za pracę wykonaną w dzień świąteczny, pracodawca musi natomiast wypłacić mu podwójną stawkę za każdą godzinę pracy.
Praca w święta w godzinach nadliczbowych
Jeżeli pracownik wykonuje w niedzielę lub święto pracę w godzinach nadliczbowych, ma prawo do dodatkowego świadczenia pieniężnego. W przypadku, gdy niedziela lub święto przypada w danym dniu na dzień roboczy – w związku z indywidualnym grafikiem – do każdej godziny pracy zatrudniony otrzymuje dodatkowe 50% stawki. Jeśli z kolei niedziela lub święto nie byłoby standardowym dniem pracy wynikającym z rozkładu firmy, pracodawca ma obowiązek wypłacić pracownikowi dodatek w postaci 100% wynagrodzenia za wszystkie nadgodziny.