Prawo do urlopu wypoczynkowego przysługuje każdemu pracownikowi zatrudnionemu na podstawie umowy o pracę i nie można się go zrzec. Urlop ten powinien być coroczny, nieprzerwany i płatny. Co jednak, gdy w wyniku różnych okoliczności nie wykorzystaliśmy urlopu przysługującego na dany rok?
Prawo pracownika do urlopu wypoczynkowego
Zgodnie z art. 161 Kodeksu Pracy, pracodawca jest zobowiązany do udzielenia pracownikowi urlopu wypoczynkowego w tym samym roku kalendarzowym, w którym pracownik nabył do niego prawo. Zdarza się jednak, że urlop nie zostanie wykorzystany w danym roku kalendarzowym. Zgodnie z art. 168 Kodeksu Pracy, zaległy urlop powinien wówczas zostać udzielony najpóźniej do 30 września następnego roku kalendarzowego.
Ustalenie terminu wykorzystania urlopu wypoczynkowego
Termin wykorzystania urlopu powinien zostać określony w planie urlopów. W przypadku, gdy w zakładzie pracy nie działa organizacja związkowa lub gdy organizacja wyraziła na to zgodę, pracodawca może jednak nie sporządzać takiego planu. Wówczas termin wykorzystania urlopu powinien ustalić bezpośrednio z pracownikiem, biorąc pod uwagę jego potrzeby, ale także konieczność zapewnienia normalnego toku pracy w zakładzie.
W przypadku urlopu zaległego, jak wynika z orzeczeń Sądu Najwyższego, pracodawca nie jest zobowiązany do uzgadniania terminu urlopu z pracownikiem. Nieudzielenie urlopu w tym terminie stanowi naruszenie przepisów Kodeksu Pracy, za co pracodawcy grozi grzywna w wysokości 1-30 tys. zł. Przyznanie pracownikowi urlopu jest więc obowiązkiem pracodawcy nawet wtedy, gdy pracownik nie chce skorzystać z tego prawa i odmawia współpracy. To pracodawca bowiem odpowiada finansowo za niewywiązanie się z tego obowiązku.
Naruszenie prawa pracownika do urlopu wypoczynkowego
Nieudzielenie przez pracodawcę urlopu w terminie do 30 września następnego roku kalendarzowego stanowi naruszenie praw pracownika, przysługujących mu zgodnie z przepisami Kodeksu Pracy. Jeśli wina leży po stronie pracodawcy, pracownik może dochodzić swoich praw na drodze sądowej do czasu przedawnienia roszczenia, czyli do 3 lat (liczonych od 30 września 2021 r. w przypadku niewykorzystanego urlopu za rok 2020). Pracownik nie może jednak udzielić sobie urlopu samodzielnie, bez zgody pracodawcy.
Zaległy urlop wypoczynkowy a okres wypowiedzenia
Pracodawca może udzielić swojemu pracownikowi urlopu bez jego zgody w terminie przez siebie ustalonym w trakcie trwania okresu wypowiedzenia umowy. Polecenie takie może zostać zawarte w samym wypowiedzeniu. Wówczas pracownik zobowiązany jest do wykorzystania przyznanego mu zaległego urlopu, ale też urlopu przysługującego mu w danym roku – zależnie od decyzji pracodawcy. Jeśli niewykorzystany do tego czasu urlop nie zostanie mu przyznany, w dniu rozwiązania stosunku pracy pracodawca ma obowiązek wypłacenia ekwiwalentu pieniężnego.