Pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę podlegają tzw. ochronie przed zwolnieniem. Na czym właściwie ona polega, których zatrudnionych dotyczy i kiedy może zostać uchylona?
Ochrona pracownika przed zwolnieniem – czym właściwie jest?
Ochrona przed zwolnieniem zabezpiecza pracownika przed nagłym zwolnieniem – pracodawca nie ma prawa wypowiedzieć zatrudnionej osobie umowy bez konkretnej przyczyny. Stopień ochrony konkretnego pracownika zależy od różnych czynników – m.in. rodzaju zawartej umowy czy samych okoliczności. Największej ochronie podlegają pracownicy zatrudnieni na podstawie umowy o pracę na czas nieokreślony. Zdarza się jednak, że nawet w ich przypadku można uchylić ochronę. Szczegółowe przepisy dotyczące ochrony pracownika przed zwolnieniem określa Kodeks pracy.
Których pracowników dotyczy ochrona?
Istnieje kilka okoliczności, w których pracodawca nie może wypowiedzieć umowy pracownikowi. Mowa m.in. o momencie, w którym pracownik przebywa na urlopie wypoczynkowym, czy sytuacji, gdy jego nieobecność wynika z innych powodów – musi ona jednak być usprawiedliwiona. Znaczenie ma w tym przypadku fakt, czy nie minął okres pozwalający na rozwiązanie umowy bez wypowiedzenia. Ochrona przed zwolnieniem dotyczy również pracownic w ciąży i przebywających na urlopie macierzyńskim – chyba że zwolnienie wynikałoby z ich winy. Wyjątkiem jest również sytuacja, w której pracownica jest zatrudniona na miesięcznym okresie próbnym – wówczas pracodawca ma prawo wypowiedzieć jej umowę. Kolejnymi pracownikami, których obejmuje ochrona, są osoby posiadające prawo do otrzymania emerytury, które osiągną wiek emerytalny za maksymalnie cztery lata. Pracodawca nie może zwolnić również:
- społecznych inspektorów pracy – zarówno w trakcie trwania mandatu, jak i po roku;
- członków rady pracowniczej – w okresie trwania jej kadencji i rok później;
- członków zarządu i zakładowej organizacji związkowej;
- osób powołanych do terytorialnej bądź zasadniczej służby wojskowej (nawet jeśli nie należą do żołnierzy zawodowych) – z wyjątkiem okresu próbnego lub zatrudnienia na krócej niż 12 miesięcy;
- małżonków żołnierzy odbywających w danym momencie zasadniczą służbę wojskową;
- osób młodocianych wypełniających obowiązki z umowy, jeśli tylko nie stosuje się wobec nich środków wychowawczych, a przedsiębiorstwo nie ogłosiło likwidacji, upadłości lub reorganizacji.
Uchylenie ochrony przed zwolnieniem
W pewnych przypadkach istnieje możliwość uchylenia ochrony pracownika przed zwolnieniem. Mowa m.in. o upadłości bądź likwidacji miejsca pracy. Ochrona nie dotyczy również osób, które zawarły z pracodawcą porozumienie o rozwiązaniu umowy. Nie obowiązuje ona także w przypadku grupowego zwolnienia osób nieobecnych w pracy z powodu urlopu lub innych usprawiedliwionych przyczyn, o ile nie minął okres uprawniający do rozwiązania umowy bez wypowiedzenia. Co więcej, ochronę przed zwolnieniem można uchylić w sytuacji, kiedy pracownik stracił z własnej winy uprawnienia do wykonywania zawodu lub naruszył kluczowe obowiązki – są to przesłanki do tzw. zwolnienia dyscyplinarnego. Ostatnim przypadkiem, w którym można uchylić ochronę, jest niezdolność pracownika do pracy przez dłużej niż 3 miesiące, o ile pracował on w konkretnym miejscu krócej niż 6 miesięcy.