Zasady powstania obowiązku podatkowego w VAT. Jak wynika z uzasadnienia do zmian ustawy o podatku od towarów i usług podstawą ich wprowadzenia jest unijna dyrektywa 2006/112/WE oraz dążenie do uproszczenia i uporządkowania regulacji obowiązujących do końca 2013 roku.
Ustawodawca nie modyfikował zapisów art.19 lecz go uchylił i wprowadził nowy art.19a, zawierający odmienne regulacje dotyczące momentu powstawania obowiązku podatkowego.
Aby zobrazować istotę zmian należy nawiązać do poprzedniego stanu prawnego, w którym to w dużym uproszczeniu (pomijając liczne wyjątki) powstanie obowiązku podatkowego powiązane było z datą wystawienia faktury (gdy czynności powinny być potwierdzone fakturą) lub z datą wydania towaru lub wykonania usługi. W przypadkach obligujących do wystawienia faktury, podatnik miał obowiązek ją wystawić nie później niż siódmego dnia od dnia wydania towaru lub wykonania usługi. Tym samym, od czynności wykonanych w ostatnich dniach okresu rozliczeniowego (miesiąca lub kwartału), a udokumentowanych fakturą wystawioną z zachowaniem siedmiodniowego terminu, (ale już w kolejnym okresie podatkowym) następowało czasowe przesunięcie rozliczenia podatku należnego.
Z początkiem roku 2014, według ogólnej zasady, powstanie obowiązku podatkowego jest zupełnie oderwane od czynności „fizycznego” wystawienia faktury czyli sporządzenia dokumentu w formie papierowej lub elektronicznej (likwidacja zasady „plus siedem dni”). Oczywiście nadal pozostały dziedziny działalności gospodarczej, w których zastosowanie znajdą szczególne regulacje (między innymi budownictwo, telekomunikacja) dotyczące powstania obowiązku podatkowego, ale katalog wyjątków jest zdecydowanie mniejszy. Wprowadzony nowy art.19 a ust.1 zawiera generalną zasadę: obowiązek podatkowy powstaje z chwilą dokonania dostawy towarów lub wykonania usługi.
W konsekwencji zmian, które wyeliminowały możliwość „przesuwania” terminu powstawania obowiązku podatkowego u podatników rozliczających się w okresach miesięcznych i korzystających z tego rozwiązania w stosunku do dostaw z końca 2013 r., nastąpi jednorazowa kumulacja podatku VAT z grudnia 2013 roku (według daty wystawienia faktury) oraz stycznia 2014 roku (według daty dostawy lub wykonania usługi).
Zjawisko kumulacji będzie miało również miejsce w branżach objętych do 31 grudnia 2013 roku szczególnymi zasadami ustalania momentu powstania obowiązku podatkowego, które z dniem 1 stycznia 2014 roku podlegają już ogólnej regulacji. Sytuacja taka ma miejsce w przypadku firm transportowych, które w poprzednim stanie prawnym ustalały obowiązek w podatku VAT na szczególnych zasadach, z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty, nie później jednak niż do 30 dnia od wykonania usługi, a obecnie podlegają ogólnej regulacji. Może to narazić wskazanych przedsiębiorców na utratę płynności finansowej z dwóch powodów. Po pierwsze, opłacając podatek w okresach miesięcznych ( za styczeń 2014 roku do 25 lutego 2014 r.) zobowiązani oni będą zapłacić podatek VAT za usługi wykonane w grudniu 2013 r. (na starych zasadach) oraz wykonane w styczniu 2014 r. (według nowych regulacji). Po drugie, w kolejnych miesiącach zdecydowanie wcześniej i niezależnie od daty otrzymania płatności za usługę, powstawał będzie obowiązek podatkowy. Podobne problemy mogą pojawić się również w branży spedycyjnej, a także deweloperskiej.
Bez zmian natomiast pozostaje obowiązek podatkowy w odniesieniu do otrzymanych przez podatnika zaliczek, zadatków, przedpłat itp. Tak jak dotychczas, powstaje on z chwilą otrzymania całości lub części zapłaty przed wydaniem towaru lub wykonaniem określonej usługi.
Warto podkreślić, że moment powstania obowiązku podatkowego ma również ogromne znaczenie dla nabywcy towarów lub usług, będącego czynnym podatnikiem podatku VAT i chcącego skorzystać z prawa do odliczenia podatku naliczonego. Prawo to jest skorelowane z wykazaniem podatku należnego przez sprzedawcę towaru lub usługi i nakłada na nabywcę obowiązek znajomości zasad powstawania obowiązku podatkowego u kontrahenta – co stanowi pierwszy warunek odliczenia podatku naliczonego. Drugim warunkiem jest posiadanie faktury dokumentującej dokonaną transakcję, a warto dodać, że według nowej ogólnej zasady – na jej wystawienie sprzedawca towaru lub usługi ma teraz czas do piętnastego dnia miesiąca następującego po miesiącu wydania towaru lub wykonania usługi.
W niniejszym artykule ukazano tylko ogólny zarys zmian. W kolejnych materiałach zostaną omówione szczegółowe regulacje.