Wsparcie podczas prowadzenia działalności jest niezbędne każdemu przedsiębiorcy, a szczególnie cenne dla początkującego, który dopiero mierzy się z nowymi wyzwaniami i nowymi zadaniami. Warto jednak wiedzieć, że pewne formy tego wsparcia zostały jednoznacznie przez przepisy zdefiniowane, określone i włożone w ramy. Co za tym idzie? Niektóre formy wsparcia należy najzwyczajniej w świecie rozliczać. O ile nie jest to wspieranie wyłącznie dobrym słowem i podpowiedziami, a konkretnym, określonym działaniem, prawo przewiduje żądanie od przedsiębiorcy dokonania rozliczeń za pracę, która w taki sposób została wykonana. Może się nawet okazać, że przedsiębiorca nie zapłacił osobie pomagającej za wykonanie danego działania, jeżeli znajdą się określone przepisami podstawy, przedsiębiorca będzie musiał rozliczyć się z ZUSem za osobę, która mu pomogła. O co dokładnie chodzi i dlaczego tak jest?

Rodzina a prowadzenie działalności gospodarczej

Polskie prawo nie przewiduje sytuacji, w której najbliższa rodzina wspiera przedsiębiorcę w jego działalności w sposób nieformalny i nieokreślony żadną umową. Oczywiście, małżonek, rodzice lub pełnoletnie dzieci mogą pracować w firmie rodzinnej i nie konieczne jest zawieranie umowy w formie papierowej, porozumienie ustne jest tu w pełni wystarczające. Nie można jednak korzystać z tej współpracy i tej pomocy bez rozliczenia członków rodziny w ZUSie. Sytuacja jest o tyle ciekawa, że nie ma znaczenia dochód osiągany przez członka rodziny – może być on nawet zerowy. ZUS i tak trzeba opłacić. W jakiej wysokości należy regulować zatem składki, skoro nie proporcjonalnie do dochodu? Składki obliczane są na podstawie średniego miesięcznego wynagrodzenia określonego na dany rok podatkowy. Oznacza to, że za najbliższego członka rodziny należy odprowadzić ZUS w takiej wysokości, w jakiej odprowadza składki za siebie przedsiębiorca. I nie ma tutaj znaczenia, jak długo dana firma funkcjonuje, ani też jak długo członek rodziny pomaga przedsiębiorcy. Dla osób współpracujących, wspomagających w działalności gospodarczej nie przewidziano możliwości obniżenia składek ZUS. Nawet jeżeli przedsiębiorca opłaca za siebie składki preferencyjne, to za członków rodziny opłacać musi pełne.

Sytuacje wyjątkowe

Są jednak dwie sytuacje wyjątkowe, w których przedsiębiorca może zapłacić mniejsze składki. Pierwsza z nich dotyczy sformalizowania współpracy. Jeżeli zostanie zawarta umowa zlecenie, wówczas członek rodziny rozliczany jest jako osoba obca. Nie jest brane pod uwagę jego pokrewieństwo, a zatem składki do ZUSu odprowadzane są proporcjonalnie do uzyskanego wynagrodzenia. Druga sytuacja ma miejsce w momencie, gdy członek rodziny jest zatrudniony u innego przedsiębiorcy, a w firmie rodzinnej tylko pomaga. Ważne jednak by inny przedsiębiorca zatrudniał go w oparciu o umowę o pracę, a wynagrodzenie uzyskiwane przez członka rodziny było przynajmniej na poziomie minimalnego dopuszczalnego wynagrodzenia za pracę. Dzięki temu to właśnie ten drugi przedsiębiorca będzie opłacał pełne składki do ZUSu, natomiast przedsiębiorca będący członkiem rodziny będzie zobowiązany wyłącznie do tego, by opłacić jedynie składki zdrowotne. Jest to niemalże zaledwie jedna czwarta pełnego ZUSu obowiązującego przedsiębiorców, czyli oszczędność całkiem duża.

Co w sytuacji, gdy członek rodziny pomaga jedynie dorywczo

Tu może pojawić się problem. Naturalną bowiem koleją rzeczy jest wzajemna pomoc w rodzinie. Czasem trzeba coś gdzieś zawieźć, czasem trzeba podwieźć członka rodziny. Czasem trzeba coś załatwić. Jest to normalne i naturalne. Tyle że zdaniem ustawodawcy powinno być jednoznacznie określone i zdefiniowane prawnie. Może się bowiem zdarzyć tak, że w wyniku rutynowej kontroli, Zakład Ubezpieczeń Społecznych uzna, że członek rodziny działał jako osoba współpracująca, a zatem wobec przedsiębiorcy zaistniał obowiązek rozliczenia tej osoby przed ZUS. Jeżeli dana osoba nie uzyskała wynagrodzenia, to nie ma obowiązku dokonania rozliczenia przed Urzędem Skarbowym, ale należy rozliczyć i zapłacić należne składki do ZUS, za cały okres, w którym członek rodziny wspomagał przedsiębiorcę. Jest to sytuacja trudna. Z jednej strony bowiem, na jakiej podstawie ZUS może uznać współpracę członka rodziny? Z drugiej zaś, przedsiębiorca musi wykazać, że działania członka rodziny nie były formą współpracy czy wspomagania w prowadzeniu działalności. Jeżeli przedsiębiorca tego nie wykaże, ZUS może zadecydować o konieczności opłacenia składek również wstecz, od momentu, gdy w mniemaniu tejże instytucji zaistniał obowiązek ubezpieczenia członka rodziny działającego jako osoba wspomagająca przedsiębiorcę. Takie sytuacje nie zdarzają się na szczęście często. Warto jednak mieć je również na uwadze.

Podsumowując, każda osoba będąca członkiem najbliższej rodziny (mąż, żona, dzieci, dzieci przysposobione, rodzice, dziecko małżonka, dziecko przysposobione małżonka, ojczym, macocha) może być osobą wspomagającą w przedsiębiorstwie. Trzeba jednak bardzo starannie określić ramy i warunki współpracy, żeby można było ją prawnie uregulować i prawidłowo rozliczyć.