W ostatnim czasie coraz częściej słyszy się o kwestionowaniu przez ZUS wiarygodności umów o pracę i tym samym odmowie zrealizowania świadczeń z tytułu ubezpieczenia społecznego. ZUS ma prawo nie wypłacić zasiłku chorobowego bądź macierzyńskiego, gdy stwierdza pozorność umowy o pracę między ubezpieczonym a właścicielem firmy. Podpisanie tego typu dokumentu ma poważne konsekwencje zarówno dla pracodawcy, jak i samego pracownika.
Umowa o pracę
Obecnie umowa o pracę jest najpopularniejszą i jednocześnie najstabilniejszą formą zatrudnienia. Dokument zawiera obustronne oświadczenie woli – pracodawcy oraz pracownika. Pracownik zobowiązuje się do sumiennego wykonywania pracy na rzecz pracodawcy, pod jego kierownictwem i w odpowiednio wyznaczonym miejscu i czasie. Z kolei pracodawca na mocy umowy jest zobligowany do zatrudnienia pracownika i wypłacania wynagrodzenia. Wszelkie prawa i obowiązki obu stron reguluje Kodeks Pracy. Umowa o pracę powinna być sporządzona na piśmie – najpóźniej w dniu rozpoczęcia pracy przez pracownika.
Na czym polega pozorność umowy o pracę?
ZUS, sprawdzając czy umowa o pracę ubezpieczonego została zawarta w sposób pozorny, zwraca przede wszystkim uwagę na okoliczności, w jakich dokument podpisano. Sama treść umowy może nie wskazywać na jej niewiarygodność – nawet te pozorne zawierają niezbędne informacje, czyli obowiązki pracownika, miejsce zatrudnienia i wysokość wynagrodzenia.
O pozorności umowy o pracę można mówić, gdy pracownik nie zamierza w rzeczywistości wykonywać pracy, ale planuje pobierać z tego tytułu świadczenia z ubezpieczenia społecznego. Istnieją dwa warunki, które potwierdzają pozorność umowy o pracę: obie strony podpisujące dokument mają świadomość jej nierealności oraz zarówno pracodawca, jak i pracownik nie mają zamiaru nawiązać stosunku pracy. Pracownik nie będzie wykonywał pracy, a pracodawca nie wypłaci wynagrodzenia.
Jakie konsekwencje poniesie pracodawca za podpisanie pozornej umowy o pracę?
Trzeba mieć świadomość, że podpisanie pozornej umowy o pracę jest niezgodne z Kodeksem Pracy i może przynieść pracodawcy nieprzyjemne konsekwencje. Poza tym potwierdzenie nieważności umowy zobowiązuje pracodawcę do wykonania szeregu działań, w tym korekt sprzecznych informacji. Po wydaniu ostatecznej decyzji przez ZUS o pozorności umowy o pracę pracodawca jest zobligowany do:
- opracowania korekt dokumentów rozliczeniowych, które dotyczą danej osoby – polega to na wyzerowaniu podstaw wymiaru składek na dane nazwisko w raportach ZUS RCA i RSA,
- wyrejestrowania osoby, której dotyczy dana decyzja ZUS-u równo z dniem, kiedy została ona zgłoszona,
- wyksięgowania kwoty wypłaconych wynagrodzeń z kosztów uzyskania przychodów,
- złożenia korekty zeznania rocznego – o ile takie już wysłane.
Konsekwencje umowy pozornej dla pracownika
Na pracownika, który podpisał pozorną umowę o pracę również czeka wiele nieprzyjemności. ZUS potwierdzając nieważność umowy natychmiast zawiesza wypłatę zasiłków z tytułu ubezpieczenia społecznego. Ponadto wzywa daną osobę do zwrotu wypłaconych dotąd świadczeń. Należności te pobiera się w trybie egzekucyjnym w administracji. Pracownik zostaje również wykreślony z systemu ubezpieczeń społecznych, a na podstawie podpisanej pozornej umowy o pracę i zawartej w niej daty – określa się termin fikcyjnego stosunku pracy.