Praca zmianowa jest standardem w wielu przedsiębiorstwach i zakładach pracy. Taki system niesie ze sobą zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje dla firmy. O jakich konsekwencjach mowa? Jak wygląda taki system pracy z punktu widzenia pracodawcy? Co może on zrobić, by usprawnić działanie firmy w systemie zmianowym?
Praca zmianowa a rytm biologiczny
Ludzkiego organizmu nie da się oszukać. Człowiek został skonstruowany w taki sposób, że naturalnym czasem jego snu jest noc. Zegar biologiczny trudno jest przestawić. Jeżeli chodzi o pracę zmianową, zazwyczaj bierze się pod uwagę trzy lub cztery zmiany, z których ostatnia to zmiana nocna. Ta właśnie jest najbardziej problematyczna dla większości pracowników. W nocy poziom koncentracji gwałtownie spada. Zwiększa się ryzyko wypadku podczas pracy, a wydajność jest znacznie niższa. Kiedy w grę wchodzi zaledwie jednak przepracowana noc, nie ma to zbyt daleko idących konsekwencji. Zazwyczaj jednak firmy działające w oparciu o system zmianowy zakładają kilka następujących po sobie dni z tą samą zmianą. Kilka nieprzespanych nocy pod rząd może być już problematyczne. Badania wykazują, że podczas czwartej nocy pod rząd ryzyko wypadku lub urazu zwiększa się aż o 36%.
Jakie konsekwencje ma praca zmianowa dla pracodawcy?
Pracodawca zlecający pracę w systemie zmianowym musi liczyć się przede wszystkim z częstszymi zwolnienia chorobowymi pracowników. Po pierwsze, ryzyko wypadku w pracy jest większe, po drugie niewyspany organizm jest znacznie bardziej podatny na choroby. Oprócz negatywnych konsekwencji zmianowej pracy, taki system ma tez wiele zalet. Do najważniejszych należy ciągłość pracy zakładu. Ma to szczególne znaczenie w przypadku firm, które nie mogą pozwolić sobie na wstrzymanie działania, np. przy produkcji. Jeżeli zakład pracy pracuje w systemie czterech zmian, są w ciągu dnia godziny, gdy zmiany się zazębiają, a to oznacza, że w godzinach szczytu większa liczba pracowników jest obecna w miejscu pracy. To z kolei przekłada się na znaczny wzrost wydajności pracy i efektywność działań.
Jak pracodawca może usprawnić pracę zmianową?
Pracodawca może wprowadzić kilka zmian w funkcjonowaniu miejsca pracy, by zwiększyć wydajność pracowników pracujących w systemie zmianowym. Wskazane jest rozpoczynanie porannej zmiany o 7:00. Jeżeli godzina rozpoczęcia pracy jest wcześniejsza, pracownik czuje się bardziej niewyspany, a przez to jest mniej wydajny. Pracodawca powinien zadbać o odpowiednią kolejność zmian – rozpoczynając od porannej, przez popołudniową aż do nocnej. Niezalecane jest przeskakiwanie ze skrajnych zmian. Pracownicy powinni zmieniać zmiany co kilka dni, zmiany raz na tydzień są zbyt rzadkie. O ile poranne zmiany przez tydzień są dobrze tolerowane, o tyle siedem nocy pod rząd sprawi, że praca stanie się przykrym obowiązkiem. Wskazane jest także zwiększenie liczby pracowników pracujących na nocną zmianę. To zmniejszy ryzyko znaczących błędów powodowanych spadkiem koncentracji w godzinach nocnych.