Tarcza antykryzysowa to ustawa zawierająca szereg przepisów prawnych, których celem jest ratowanie gospodarki krajowej, a przede wszystkim miejsc pracy oraz wsparcie finansowe od państwa dla przedsiębiorców. Ten akt prawny zawiera jednak regulacje budzące szereg wątpliwości. Jedną z nich jest nadanie nowego uprawnienia fiskusowi, jakim jest możliwość analizowania firmowych rachunków bankowych.
Tarcza antykryzysowa a pomoc finansowa od państwa
Polscy przedsiębiorcy, by otrzymać państwową pomoc finansową, przewidzianą w Tarczy antykryzysowej, muszą spełnić określone wymogi. Czasem niewielkie, jak np. konieczność zatrudniania przez pracodawcę lub przedsiębiorcę, wraz z samym sobą, do 10 osób. Oprócz tego warunku wystarczy, że przedsiębiorca przed 1 kwietnia 2020 r. posiadał wpis do ewidencji osób prowadzących pozarolniczą działalność gospodarczą i terminowo opłacał przed tą datą składki na własne ubezpieczenia bądź był ich płatnikiem, by uzyskał trzymiesięczne zwolnienie z opłacania składek ZUS za siebie i swoich pracowników.
Jednak w przeważającej większości oferowanych programów pomocowych, przedsiębiorca starając się o ich przyznanie, musi zadeklarować spadek obrotów spowodowany przez pandemię COVID-19. Jako przykład można chociażby wskazać świadczenie postojowe dla osób prowadzących działalność gospodarczą. By uzyskać tego typu wsparcie, konieczne jest wykazanie co najmniej 15-procentowego spadku przychodu w miesiącu poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku. Podobnie w przypadku wystąpienia o przyznanie dofinansowania wynagrodzeń pracowników ze środków unijnych. Przy czym tutaj należy wykazać 30-procentowy spadek obrotów w porównaniu do analogicznego okresu w roku 2019.
Nowe uprawnienia fiskusa – możliwość analizowania firmowych rachunków
W czasie trwania pandemii COVID-19 w momencie składania wniosku o wsparcie finansowe państwa nie jest wymagane potwierdzenie spadku przychodów czy obrotów w określonych dokumentach. Pomoc udzielana jest w oparciu o deklarację podatnika, którą składa się pod rygorem odpowiedzialności za składanie fałszywych zeznań.
Stąd też przypuszczenie, że wprowadzony ustawą z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 695) do ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2020 r. poz. 1325) artykuł 119 zhb., zgodnie z którym izba rozliczeniowa na polecenie Ministra Finansów może dokonywać analizy skutków zachodzących zjawisk gospodarczych, w tym w szczególności ich wpływu na płynność finansową przedsiębiorców i innych podmiotów, może służyć do kontroli firmowych rachunków bankowych przedsiębiorców, którzy otrzymali pomoc finansową w czasie trwającej epidemii COVID-19. Takie wątpliwości pojawiły się zarówno wśród samych przedsiębiorców, jak i ekspertów prawa podatkowego.
Wprawdzie wskazuje się, że omawiana regulacja nie może służyć do kontroli konkretnych przedsiębiorców, jednak to nie wyklucza faktu, że organy podatkowe już od dawna mają narzędzie pozwalające im sprawdzać firmowe rachunki bankowe. Mogą tego dokonywać za pomocą STIR, czyli systemu teleinformatycznego izby rozliczeniowej, który przy użyciu specjalnego, określonego algorytmu potrafi namierzać transakcje, mające na celu wyłudzenie podatku. System ten pobiera z banków dane finansowe przedsiębiorstw, na podstawie których przygotowuje analizy określające poziom ryzyka wyłudzeń. Ponadto jeśli fiskus rzeczywiście będzie chciał sprawdzić, czy firma korzystająca ze wsparcia finansowego nie zaniżała w sposób sztuczny swoich przychodów, może to z łatwością sprawdzić. Chociażby poprzez weryfikację informacji z Jednolitego Pliku Kontrolnego czy różnego rodzaju baz danych, np. Krajowego Rejestru Sądowego czy ksiąg wieczystych.
Jednak jak przekonuje Ministerstwo Finansów, przepis ten może być wykorzystywany do analizy skutków COVID-19 w firmach, jednak tylko po to, by móc dokonywać bieżącej oceny stanu gospodarki i na tej podstawie przygotowywać rozwiązania, które mają jeszcze bardziej przyczynić się do poprawy sytuacji przedsiębiorców. Czas pokaże, w jakim zakresie fiskus będzie korzystał ze swojego nowego uprawnienia.